Twintig jaar geleden: glasvezelaanleg en IBM-chips in spelcomputers

We beginnen twintig jaar geleden met een onderwerp dat ook vandaag de dag nog relevant is: de aanleg van glasvezelnetwerken. Tegenwoordig kunnen ruim zes miljoen Nederlandse huishoudens een glasvezelaansluiting krijgen, maar in 2003 was dat wel anders. KPN pleitte in november nog voor de aanleg van een gezamenlijk open glasvezelnetwerk, dat opgebouwd zou worden door telecomaanbieders en de Nederlandse overheid. De providers zouden dat netwerk vervolgens gezamenlijk gaan uitbaten. De reden daarvan was voornamelijk de kosten van de aanleg van glasvezel; toenmalige KPN-topman Ad Scheepbouwer schatte dat de aanleg van een dergelijk netwerk ongeveer 8 miljard euro zou gaan kosten.

Een week later zei UPC, dat later werd overgenomen door Ziggo, juist dat de aanleg van een nieuw glasvezelnet overbodig is. Het bedrijf wilde zich voornamelijk inzetten op zijn bestaande kabelnetwerk. UPC wilde wel de snelheden verhogen op dat netwerk; het bedrijf zei eenvoudig de snelheid van zijn netwerk op te kunnen hogen naar 10Mbit/s.

Tegenwoordig legt KPN wel een eigen glasvezelnetwerk aan, gedeeltelijk samen met de joint venture Glaspoort. Verschillende andere partijen leggen ook eigen glasvezelnetwerken aan, zoals Delta en Open Dutch Fiber. De providers laten doorgaans wel andere aanbieders toe op hun netwerken, maar lang niet ieder huishouden heeft de keuze uit alle beschikbare glasvezelaanbieders in Nederland.

UPC is tegenwoordig opgenomen in VodafoneZiggo en legt zijn focus nog altijd meer op de kabel. Het bedrijf maakt voor een groot deel van zijn netwerk gebruik van glasvezel, maar het laatste stukje tot aan de meterkast gaat via coax. In een interview met Tweakers zei een VodafoneZiggo-directeur dat het bedrijf vooralsnog geen reden ziet om verder te verglazen, omdat er nog voldoende rek zit in coax, onder andere door de naderende komst van Docsis 4.0.

IBM deed daarnaast goede zaken in 2003. Er gingen berichten rond dat dat bedrijf de chips zou leveren voor de nieuwe consoles van alle drie de grote fabrikanten. In november bevestigden Microsoft en Nintendo dat. Sony deed dat al eerder.

De Nintendo Wii, Sony PlayStation 3 en Microsofts Xbox 360 hadden daarmee alle drie een microprocessor van IBM, maar de grafische kant van de drie consoles werd geregeld door ATI of Nvidia. IBM-chips werden eerder al ingezet in de GameCube van Nintendo, tevens naast een gpu van ATi. Voor de andere twee consolemakers was het gebruik van een IBM-chip nieuw.

Dat gamingsucces was van korte duur: IBM speelt tegenwoordig geen rol meer in de consolemarkt. Sony en Microsoft gebruiken beide de x86-architectuur in hun recentste consolegeneraties, allebei in de vorm van aangepaste chips van AMD. De Nintendo Switch heeft op zijn beurt een Nvidia Tegra-soc, die is gebaseerd op Arm, hoewel de Wii U uit 2013 nog wel een chip van IBM had.

Verder kondigde AMD in november 2003 aan dat het een nieuwe chipfabriek ging bouwen in het Duitse Dresden. AMD, dat toen nog eigen halfgeleiders produceerde, zou daar chips gaan maken op 300mm-wafers. Het bedrijf had al een minder geavanceerde fabriek voor productie op 200mm-wafers. De nieuwe fabriek zou in 2006 klaar zijn en ging in totaal 2,4 miljard dollar kosten.

Uiteindelijk werd de fabriek, die ook wel Fab 36 werd genoemd, eind 2005 geopend. Bij de introductie zou de fabriek gaan produceren op 90nm, een procedé waar AMD in november 2003 nog aan werkte. Er gingen daarbij geruchten rond dat die node vertraging had opgelopen, maar die werden door AMD ontkracht. Fab 36 werd eind 2006 geüpgraded naar AMD's 65nm-node.

Tegenwoordig is AMD een fabless chipmaker. Dat is de term voor bedrijven die chips ontwerpen, maar de productie daarvan uitbesteden aan externe bedrijven. De productietak van AMD werd in 2009 afgestoten en hernoemd tot onafhankelijke chipmaker GlobalFoundries, die nog altijd actief is in Dresden. GlobalFoundries zou nog jarenlang de processors van AMD produceren, hoewel AMD tegenwoordig daarvoor vooral op Taiwanese marktleider TSMC leunt.

Duitsland blijft bovendien een populaire locatie voor chipfabrieken. TSMC gaat ook een chipfabriek bouwen in Dresden, samen met partners Bosch, Infineon en NXP. Die moet 12nm-chips en groter gaan bakken. Intel werkt op zijn beurt aan een geavanceerde chipproductiecampus in Maagdenburg. De bouw daarvan moet volgend jaar beginnen en moet chips gaan produceren op de geavanceerdste node die Intel op dat moment aanbiedt.

Vijftien jaar geleden: de eerste Core i7-cpu's, gepersonaliseerde Google-zoekresultaten en ultrawideband

Intels Core i7-cpu is bijna niet meer weg te denken uit de cpu-markt. Vijftien jaar geleden was dat nog niet het geval; Intel kondigde zijn eerste Core i7-processors pas in november 2008 officieel aan. Het betroffen de Core i7 920, 940 en 965 Extreme Edition, die gebaseerd waren op de Nehalem-architectuur en gebruikmaakten van het X58-platform. De chips werden geleverd met maximaal vier kernen en werden geproduceerd op 45nm, en werden vooral gericht op het high-end segment. Later verschenen ook varianten met meer cores.

De Core i7-chips van Intel waren in eerste instantie vooral een nicheproduct, zo bevestigde het bedrijf. In de jaren daarop faseerde de Intel Core-merknaam echter langzaam de oudere Core 2 Duo- en Core 2 Quad-series uit. Zeker met de release van Sandy Bridge kwamen Intels Core i-cpu's beschikbaar voor de mainstreamgebruikers.

Tegenwoordig is de inmiddels iconische Core i-naam echter op zijn retour. Intel kondigde eerder dit jaar aan dat de 'i' uit zijn productnamen wordt geschrapt. Een Core i7-cpu zou in de toekomst dus bekendstaan als Core 7. Dat geldt voor de Meteor Lake-processors die in december verschijnen voor laptops en vermoedelijk ook voor de Arrow Lake-serie voor desktops die volgend jaar moet verschijnen.

Ook vijftien jaar geleden in het nieuws: een potentiële overname van socialemediaplatform Twitter werd afgewezen. Facebook, tegenwoordig bekend als Meta, wilde dat platform overnemen voor 500 miljoen dollar, waarvan 400 tot 450 miljoen in aandelen en de rest in 'contant' geld. De twee bedrijven hadden enkele weken onderhandeld, voordat Twitter besloot het bod af te slaan. Het socialemediabedrijf wilde een groter deel van het overnamebod uitbetaald krijgen in cash, in plaats van in Facebook-aandelen. Facebook wilde de overnamepoging vervolgens niet doorzetten wegens onzekerheid over de inkomsten van Twitter.

Twitter is ondertussen overgenomen: niet door Facebook, maar door zakenman Elon Musk. Het overnamebedrag lag vele malen hoger dan het bod van Facebook uit 2008: Musk betaalde 44 miljard dollar voor het socialemediaplatform. Twitter is sindsdien hernoemd tot X en heeft verschillende controversiële wijzigingen doorgemaakt. Zo zijn blauwe verificatievinkjes, voorheen bestemd voor onder andere beroemdheden, politici en journalisten, nu tegen betaling verkrijgbaar met de X Premium-abonnementen van het bedrijf. Ook vielen er kort na de overname veel ontslagen bij het platform, onder meer bij het contentmoderatieteam dat schadelijke en illegale content moet tegengaan. Volgens schattingen is de waarde van X sinds de overname gedaald naar 19 miljard dollar, minder dan de helft van wat Musk ervoor betaalde, schrijft ook The Verge.

Wat er verder gebeurde in 2008: ultrawideband was op sterven na dood. Deze radiotechniek maakt radiocommunicatie mogelijk op relatief korte afstand, maar met een hoge bandbreedte. De belofte was daarom dat uwb relatief hoge draadloze doorvoersnelheden kon leveren. De techniek wilde echter niet van de grond komen, mede vanwege de hoge kosten, het hoge stroomverbruik en de prestatieproblemen. Bovendien werd het bestaansrecht van uwb in gevaar gebracht door de opkomst van andere, goedkopere technieken, zoals wifi en bluetooth. De grootste fabrikant van uwb-chips, Wiquest, sloot zijn deuren in november 2008. In diezelfde maand stopte Intel met een vijfjarig onderzoek naar de draadlozecommunicatietechniek. Daarmee leek de toekomst van ultrawideband steeds onzekerder te worden.

De techniek heeft inmiddels de weg omhoog weer gevonden. Grote bedrijven als Apple, Samsung en Google verwerken tegenwoordig ultrawidebandchips in hun smartphones, vooral voor het in real time opsporen van ondersteunde producten. Apple gebruikt uwb bijvoorbeeld voor zijn Find My-netwerk, om accuraat voorwerpen als AirTags en nieuwe Apple Watches te kunnen opsporen via een iPhone. Samsung heeft daarnaast SmartTags met uwb, die gebruikers aan bijvoorbeeld een sleutelbos kunnen hangen om deze gemakkelijk op te sporen. Ook sommige van Googles Pixel-telefoons hebben uwb-chips aan boord.

In 2008 maakte Google verder voor het eerst het zelf personaliseren van zoekopdrachten mogelijk in zijn zoekmachine. Het bedrijf deed dat in de vorm van SearchWiki. Ingelogde gebruikers konden op die manier zoekresultaten naar eigen wens verplaatsen, verwijderen, toevoegen en van commentaar voorzien. Die wijzigingen zouden voor de gebruiker alleen zichtbaar blijven als ze in de toekomst exact dezelfde zoekopdracht zouden uitvoeren. SearchWiki werd amper anderhalf jaar na introductie alweer geschrapt door de techgigant.

Tien jaar geleden: mislukte BlackBerry-overname, Twitter-beursgang en de verjaardag van het International Space Station

In november 2013 vierde het ISS zijn vijftiende verjaardag. Of althans, op 20 november 1998 werd de eerste module van het internationale ruimtestation gelanceerd. Het markeerde het begin van een ruimteproject waar ruimtevaarders van over de hele wereld naartoe reizen om gezamenlijke wetenschappelijke onderzoeken uit te voeren.

Het ISS begon als een project van Europa, de Verenigde Staten, Canada, Rusland en Japan. Na de eerste lancering in 1998, reisden in november 2000 de eerste crewleden naar het ruimtestation af. Het ISS bestond toen uit slechts drie modules. Tegenwoordig is dat aantal uitgegroeid naar zestien modules.

Anno 2023 is het ruimtestation dus 25 jaar oud. Het ISS wordt echter nog altijd actief gebruikt. Pas begin 2031 moet het ISS uit de running worden gehaald. Het ruimtestation wordt dan uit zijn baan om de aarde gehaald, waarop het zal neerstorten in de Atlantische Oceaan. Tegen die tijd zal het ruimtestation 32 jaar oud zijn.

Verder waren de schokgolven van de Snowden-onthullingen, waar we het in een eerdere Terug in de Tijd al over hadden, nog altijd voelbaar in Nederland. Zo werd de staat aangeklaagd door een coalitie van organisaties en burgers. De staat zou ontvangen gegevens van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA hebben 'witgewassen'. De eis daarbij was dat Nederland zou stoppen met het gebruiken van gegevens die 'niet volgens de Nederlandse wet' zijn verkregen, zoals informatie uit het Prism-programma waarmee grote techbedrijven gegevens doorgaven aan de NSA.

In dezelfde maand stemde de Tweede Kamer unaniem in met een motie van D66, waarin het kabinet wordt verzocht om een 'antispionageakkoord' te sluiten met de Verenigde Staten. Uit de Snowden-onthullingen bleek dat de NSA de metadata van 1,8 miljoen Nederlandse telefoongesprekken had onderschept. Verschillende andere landen, waaronder Duitsland en Frankrijk, voerden al soortgelijke gesprekken. Ook de Europese Commissie hield zich bezig met de kwestie. Voorzitter Viviane Reding pleitte voor een Europese inlichtingendienst als tegenwicht voor de Amerikaanse NSA, hoewel dat plan op weerstand stuitte van diplomaten omdat het onhaalbaar zou zijn.

Videostreamingdiensten waren tien jaar geleden in opmars. De publieke omroep kondigde in 2013 een eerste proef aan voor een betaalde videostreamingdienst, NPO Plus. De dienst zou verschillende tv-series gaan tonen die om auteursrechtelijke redenen niet gratis verspreid mochten worden via de Uitzending Gemist-dienst van de NPO. De proefversie kwam in 2014 daadwerkelijk beschikbaar. Jarenlang heette de dienst NPO Start Plus, maar sinds enkele jaren is de oorspronkelijke naam, NPO Plus, weer teruggekeerd. Kort op de aankondiging van NPO Plus, kondigde de NPO samen met RTL en SBS ook NLZiet aan, een streamingdienst waarop programma's van die drie omroepen on demand te kijken zijn. De dienst zou het aanbod van NPO Plus bevatten, naast dat van RTL XL en KIJK van SBS.

Streamingdiensten waren tien jaar geleden in opmars, maar de ooit iconische telefoonmaker BlackBerry verloor juist aan populariteit. Tien jaar geleden mislukte een potentiële overname van BlackBerry. De fabrikant kreeg in november 2013 een investering van toen omgerekend 740 miljoen euro. Daarmee wilde het bedrijf op eigen benen blijven staan. Daarop vertrok ook de directeur, Thorsten Heins.

BlackBerry was sinds augustus 2013 op zoek naar een koper, maar in november werd die zoektocht door het bedrijf afgeblazen. Er zou interesse zijn geweest van onder meer Apple, Microsoft, Google, Cisco en Lenovo om delen van de telefoonfabrikant over te nemen. Het bestuur van het bedrijf wilde echter niet dat slechts delen van het bedrijf verkocht zouden worden.

BlackBerry bestaat nog steeds, hoewel de focus van het bedrijf compleet is veranderd. Terwijl het bedrijf zich eerder richtte op het maken van zeer populaire mobieltjes met een iconisch fysiek toetsenbord, ligt de focus nu op cybersecurity en software. Het bedrijf heeft in de afgelopen jaren enkele keren geprobeerd een moderne smartphone op de markt te brengen op basis van Android. Die wist echter geen populariteit te winnen ten opzichte van de huidige marktleiders, zoals Apple en Samsung.

We eindigen deze Terug in de Tijd met het vertrek van John Carmack bij id Software, de gamestudio achter iconische titels als DOOM, Wolfenstein en Quake. Carmack was, samen met John Romero, Adrian Carmack en Tom Hall, een van de grondleggers van die gamestudio. Hij was daar actief als technisch directeur en wordt veelal gezien als een pionier op het gebied van computergraphics.

De engines die Carmack ontwikkelde, vormden de basis van onder meer Wolfenstein 3D, de eerste drie DOOM-games en een groot deel van de Quake-serie. Bij de release waren dat zonder meer grafische hoogstandjes. Id Software is met die titels bovendien de studio die de firstpersonshooter, nog altijd een populair gamegenre, groot heeft gemaakt.

John Carmack verliet id Software om bij Oculus VR aan de slag te gaan als chief technical officer. Carmack was al langer geïnteresseerd in VR en deed eerder al promotie voor de Oculus Rift, de eerste VR-bril van Oculus. Later bleek dat Carmack id Software verliet omdat hij niet mocht werken aan VR-ondersteuning in id Software-games van moederbedrijf ZeniMax. Aanvankelijk wilde hij zijn functie bij id graag combineren met een baan bij Oculus.

Een jaar na zijn aantreden bij Oculus werd Carmack indirect een medewerker van Meta, dat Oculus in 2014 overnam. In 2019 deed de topman een stapje terug bij het VR-bedrijf. Hij werd toen consulting-cto van Oculus. Carmack bekleedde die functie tot eind 2022. Tegenwoordig werkt de voormalige id-topman aan kunstmatige intelligentie bij een eigen bedrijf: Keen Technologies. Die naam lijkt een verwijzing naar de eerste game van id Software, Commander Keen.